Nag van die generaals - Hans Hellmut Kirst (Uit Duits in Afrikaans vertaal)

Die gebeurtenisse van 20 Julie 1944, die nag van die mislukte aanslag op die lewe van Hitler, bevat al die elemente van ’n historiese drama: ’n fyn bedinkte plan waarin karakters van uiteenlopende aard ’n aandeel het; die hoogtepunt, spannend, en dan: mislukking, vergelding, dood en vernietiging. Hitler se teenstanders het hom waarskynlik onderskat. Daarom dat die voorbereidsels gebrekkig was. Daarby het die toeval ’n rol gespeel: toe die bom ontplof wat vir die Führer bedoel was, was hy nie waar hy moes wees nie. Die staatsgreep was vanself tot mislukking gedoem en die kans om Duitsland van ’n diktatuur te bevry en duisende menselewens te spaar, was verby. Party sameesweerders het hulself om die lewe gebring, ander is geskiet en nog duisende is in suiwering teruggestel.

Maar Kirst se verhaal is nie bloot ’n historiese rekonstruksie van die aanslag op Hitler se lewe nie. Eintlik is dit ’n karakterontleding van ’n Duitse generaal, enige generaal – manne wat, getrou aan die reëls van hul spel, oorlog, oor die lotgevalle van duisende beslis, wat uit hoofde van hul posisie mensemateriaal op die slagveld manipuleer, soos pionne op ’n skaakbord.

Die vraag wat die skrywer probeer beantwoord, is: In watter mate word hierdie karaktereienskappe van die groep teruggevind in die karakter van die generaal as enkeling? Watter respek het hy vir die lewe? Deurleef deur die boek, wat plek-plek soos ’n riller boei, is die verhaal van generaal Tanz, gekoppel aan drie gruwelike misdade. Gerekonstrueer uit historiese bronne word die getuienis stukkie vir stukkie versamel en pas die net nouer om die verdagte, ’n onberispelike, korrekte, patriotistiese generaal . . .